Franz Kafka[a] (3 Temmuz 1883 - 3 Haziran 1924), Almanca konuşan Bohemyalı roman ve hikâye yazarı. 20. yüzyıl edebiyatının en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Franz Kafka[a] (3 Temmuz 1883 - 3 Haziran 1924), Almanca konuşan Bohemyalı roman ve hikâye yazarı. 20. yüzyıl edebiyatının en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Gerçekçilik unsurlarını ve fantastik unsurları birleştiren[3] eserleri tipik olarak tuhaf veya sürrealist ön yargılarla ve anlaşılmaz sosyal-bürokratik güçlerle karşı karşıya kalan izole kahramanlara sahiptir ve yabancılaşma, varoluşsal kaygı, suçluluk ve saçmalık temalarını keşfetme olarak yorumlanmıştır.[4] "Dönüşüm" ("Die Verwandlung"), Dava (Der Process) ve Şato (Der Schloss) en bilinen eserleridir. "Kafkaesk" terimi, Kafkanın yazdıklarındaki gibi durumları tanımlamak için üretilmiştir.[5]

Kafka, Bohemya Krallığının başkenti ve daha sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun parçası olmuş, günümüzde Çek Cumhuriyetinin başkenti olan Pragda, Almanca konuşan Yahudi orta sınıf bir ailede dünyaya geldi. Avukat olmak amacıyla hukuk eğitimini tamamladıktan sonra bir sigorta şirketinde çalışmaya başladı. İşinden dolayı bulduğu boş zamanlar onu yazı yazmaya sevk etti. Yaşamı boyunca, gergin ve mesafeli bir ilişki yaşadığı babası dahil olmak üzere, ailesine ve yakın arkadaşlarına yüzlerce mektup yazdı. Birçok kez nişanlanmasına rağmen hiç evlenmedi ve 1924te 40 yaşındayken veremden öldü.

Kafkanın eserlerinden çok azı yazar hayattayken yayımlandı: hikâye kitapları Gözlem (Betrachtung) ve Bir Köy Hekimi (Ein Landarzt) ile "Dönüşüm" gibi tekil hikâyeleri edebî dergilerde yer aldı fakat pek ilgi görmedi. Kafka; Dava, Şato ve Amerika (Der Verschollene) gibi tamamlanmamış eserlerini yok etmesi için arkadaşı Max Broda verdi, fakat Brod arkadaşının talimatını görmezden gelerek yazarın ölümünden sonra bunları yayımladı. Eserleri, 20. yüzyıl boyunca birçok yazarı, eleştirmeni, sanatçıyı ve filozofu etkilemeye devam etti.

Yaşamı
Ailesi

Kafkanın babası Hermann Kafka ile annesi Julie Kafka
Kafka, o zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun bir parçası olan Pragdaki Eski Kent Meydanı yakınlarında dünyaya geldi. Ailesi, orta sınıf bir Aşkenaz Yahudisiydi. Babası Hermann Kafka (1854–1931), Güney Bohemyada Strakonice yakınlarındaki büyük bir Yahudi nüfusa sahip bir Çek köyü olan Osekte bir shochet yani dini geleneklere göre kesim yapan bir kasap olan[6] Jakob Kafkanın dördüncü çocuğuydu.[7][8] Hermann, Kafka ailesini Praga getirdi. Seyahat eden bir satış temsilcisi olarak çalıştıktan sonra en fazla on beş kişiyi istihdam ettiği fantezi eşya ve giyim perakendeciliği yaptığı bir iş yeri açtı ve iş yeri logosu olarak da küçük bir karga (Çekçede kavka; halk arasında kafka olarak yazılıp telaffuz edilmiştir) resmi kullandı.[9] Kafkanın annesi Julie (1856-1934), Poděbradydeki zengin perakende taciri Jakob Löwynin kızıydı[10] ve kocasından daha iyi eğitim almıştı.[7]

Kafkanın İkinci Dünya Savaşında Holokost sırasında ölen kız kardeşlerinin küçüklükleri. Soldan sağa doğru: Valli, Elli ve Ottla.
Kafkanın ebeveynleri muhtemelen Yidişten etkilenen ve bazen aşağılayıcı bir şekilde Mauscheldeutsch olarak adlandırılan bir Almanca konuşuyordu ancak Almanca dili sosyal hareketliliğin aracı sayıldığından çocuklarını Yüksek Almanca konuşmaya teşvik ettiler.[11] Hermann ve Julienin toplam altı çocuğu vardı ve Franz en büyük çocuklarıydı.[12] Franz yedi yaşına basmadan bebekken ölen Georg ve Heinrich adlarında iki erkek kardeşi vardı. Ayrıca İkinci Dünya Savaşında Holokost sırasında ölen Gabriele ("Ellie") (1889-1944), Valerie ("Valli") (1890-1942) ve Ottilie ("Ottla") (1892-1943) adlarında üç kız kardeşe sahipti. Valli, 1942de işgal altındaki Polonyada bulunan Łódź gettosuna götürüldü ve bu, Valliye dair elde bulunan son belgedir. Franzın en sevdiği kız kardeşi Ottilieydi.[13]

Hermann, biyografi yazarı Stanley Corngold tarafından "iri, bencil, zorba bir işadamı"[14] ve Franz Kafka tarafından "güçte, sağlıkta, iştahta, sesin volümünde, belagatta, kişisel tatminde, dünyevi egemenlikte, dayanıklılıkta, soğukkanlılıkta [ve] insan doğasının bilgisinde gerçek bir Kafka" olarak tanımlanmıştır.[15] Julie Kafka, her gün 12 saat çalışarak aile şirketlerini yönetmeye yardımcı olduğundan iş günlerinde her iki ebeveyn de evde değildi; bu da Kafkanın çocukluğunun biraz yalnızlık içinde geçmesi[16] ve kardeşiyle birlikte bir dizi mürebbiye ve hizmetçi tarafından yetiştirilmesiyle sonuçlandı. Kafkanın babasıyla olan sıkıntılı ilişkisi, babasının otoriter ve talepkâr karakterinden derinden etkilendiği konusunda yakındığı ve yüzden fazla sayfadan oluşan Brief an den Vater (Babaya Mektup) eserinde görülmektedir.[17] Annesi ise babasının aksine sessiz ve utangaç biriydi.[18] Kafkanın babasının baskın karakteri, Kafkanın yazıları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.[19]

Kafka ailesinin sıkışık evinde onlarla yaşayan bir hizmetkârı vardı. Franzın odası sık sık soğuktu. Ellie ve Valli evlenmiş ve evden ayrılmış olmalarına rağmen Kasım 1913te aile daha büyük bir daireye taşındı. Ağustos 1914ün başında, I. Dünya Savaşı başladıktan hemen sonra Kafkanın kız kardeşleri kocalarının orduda nerede olduklarından bihaberdi ve Ellie ile Valli çocuklarıyla birlikte baba evine geri döndü. Franz, 31 yaşındayken Vallinin eski dairesine taşındı ve böylece ilk defa yalnız yaşamaya başladı.[20]

Eğitimi

1906’da Kafka
1889dan 1893e kadar Kafka, şimdi Masná Caddesi olarak bilinen Masný trh/Fleischmarkttaki (et pazarı) Deutsche Knabenschule adlı Alman erkek çocuklara eğitim veren bir ilkokula gitti. Yahudi eğitimi 13 yaşındayken Bar Mitzvah kutlamasıyla sona erdi. Kafka sinagogda olmayı hiç sevmedi ve babasıyla sadece bir yılda dört önemli bayram için sinagoga gitti.[15][21][22]

An ornate four-storey palatial building
Kafkanın gittiği lise olan ve babasının da dükkânının yer aldığı Kinský Sarayı
1893te ilkokulu bitirdikten sonra Kafka, Eski Kent Meydanındaki Kinský Sarayında yer alan klasik merkezli devlet lisesi olan Altstädter Deutsches Gymnasiuma gitti. Okulun öğretim dili Almancaydı fakat Kafka ayrıca Çekçe konuşma ve yazma eğitimi aldı.[23][24] Lisede sekiz sene yazma öğrenimi gördükten sonra iyi notlarla okulu bitirdi.[25] Çekçesinden ötürü övgüler alsa da kendisinin akıcı bir şekilde Çekçe konuştuğunu kabul etmemiştir.[1][24] Matura sınavlarını 1901de tamamladı.[26]

1901de Pragın Deutsche Karl-Ferdinands Üniversitesine kabul edilen Kafka, kimya dersleri almaya başladı ancak iki hafta sonra hukuk bölümüne geçti.[27] Bu alan onu heyecanlandırmasa da babasını memnun eden bir dizi kariyer olanağı sunmuştur. Buna ek olarak hukuk, Kafkaya Alman çalışmaları ve sanat tarihi dersleri almaya zaman tanıyarak daha uzun süreli bir çalışma eğitimi almayı zorunlu kılmıştır.[28] Ayrıca edebi olayları, okumaları ve diğer faaliyetleri organize eden bir öğrenci kulübü olan Lese- und Redehalle der Deutschen Studentene (Alman öğrencilerinin Okuma ve Konferans Salonu) katıldı.[29] Kafkanın arkadaşları arasında felsefe eğitimi alan gazeteci Felix Weltsch, ortodoks bir Hasidik Varşova ailesinden gelen aktör Yitzchak Lowy ve yazar Oskar Baum ile Franz Werfel vardı.[30]

İlk öğrenim yılının sonunda Kafka, hayat boyu yakın bir arkadaşı olacak hukuk fakültesi öğrencisi Max Brod ile tanıştı.[29] Brod, kısa bir süre içinde Kafkanın utangaç ve nadiren konuşan fakat konuşunca genellikle derin şeyler söyleyen biri olduğunu fark etti.[31] Kafka hayatı boyunca hevesli bir okuyucuydu;[32] Brodun girişimiyle ikili Platonnun Protagoras çalışmasını özgün Grekçe olarak ve kendi önerisiyle Gustave Flaubertin Duygusal Eğitim (Léducation sentimentale) ile La Tentation de St. Antoine çalışmalarını Fransızca olarak okudu.[33] Kafka; Fyodor Dostoyevski, Flaubert, Nikolay Vasilyeviç Gogol, Franz Grillparzer,[34] ve Heinrich von Kleisti "gerçek kan kardeşleri" olarak görmüştür.[35] Bunların yanı sıra Çek edebiyatına ilgi duydu[23][24] ve Goethenin çalışmalarını çok beğendi.[36][37] Kafka, 18 Temmuz 1906da hukuk doktoru unvanını aldı[b] ve hukuk ve ceza mahkemelerinde kanun işleri görevlisi olarak zorunlu bir yıllık ödenmemiş hizmetini yaptı.[5]

Mesleği

İş Kazası Sigortacılığı Enstitüsünün eski binası
1 Kasım 1907de Kafka, yaklaşık bir yıl çalışacağı sigorta şirketi olan Assicurazioni Generalide işe başladı. Bu dönemdeki yazışmalarında sabah 08.00den akşam 18.00e kadar[40][41] olan çalışma saatlerinden dolayı mutsuz olduğunu ve yazmaya konsantrasyonunu son derece zorlaştırdığını belirtmiştir. 15 Temmuz 1908de işinden istifa etti. İki hafta sonra Bohemya Krallığı İş Kazası Sigortacılığı Enstitüsüne katıldı ve burada işinin yazmaya daha müsait olduğunu fark etti. Buradaki işi, endüstri işçilerinin kişisel yaralanmalarına yönelik tazminat soruşturmaları ve değerlendirmelerini içermekteydi; o sırada zayıf iş güvenliği politikaları nedeniyle kayıp parmaklar ya da kollar gibi kazalar olağandı. Bu durum özellikle makine tezgahları, matkaplar, planya makineleri ve nadiren emniyet muhafazaları ile donatılmış testereler bulunan fabrikalarda yaşanmaktaydı.[42]

Yönetim profesörü Peter Drucker, Kafkanın İşçi Kaza Sigortası Enstitüsünde çalışırken ilk sivil baretin geliştirilmesine katkıda bulunduğuna inanmaktadır ancak bu, yazarın işvereninden gelen herhangi bir belge tarafından desteklenmemektedir.[43][44] Babası oğlunun yaptığı sigorta memurluğu işini yalnızca faturaları ödemek için yapılan bir iş olan ve kelimenin tam anlamıyla "ekmek işi" anlamına gelen Brotberuf olarak görmüştür. Kafka hızla yükseldi ve görevleri arasında tazminat taleplerini işleme ve inceleme, rapor yazma ve firmalarının çok yüksek bir risk kategorisine yerleştirildiğini düşünen iş adamlarının sigorta primlerinde daha fazla maliyet yaratan itirazları işleme koyma vardı.[45] Orada çalıştığı birkaç yıl boyunca sigorta enstitüsüne ilişkin yıllık raporu derleyip hazırlardı.[46] Raporlar amirleri tarafından da alındı. Kafkanın işi genellikle saat 14.00te biter böylece kalan zamanını kendini adadığı edebi çalışmaları için harcardı.[47] Babası, Kafkanın aile dükkânlarında kendisine yardım etmesini ve dükkânı devralmasını istiyordu.[48] Daha sonraki yıllarında, Kafkanın hastalığı, yazarın sigorta bürosunda çalışmasına ve yazı yazmasına çoğu kez engel oldu. Yıllar sonra Brod; Kafka, Felix Weltsch ve onu içeren yazarlar grubunu tanımlamak için Der enge Prager Kreis ("Yakın Prag Çemberi") terimini yarattı.[49][50]

1911 sonlarında Ellinin kocası Karl Hermann ve Kafka, Prager Asbestwerke Hermann & Co. adlı Pragdaki ilk asbest fabrikasında ortak oldular. Kafka, bu işe girişirken babasından aldığı çeyiz parasını kullandı. Boş zamanlarının çoğunu işine ayıran Kafka, ilk zamanlar işine karşı olumlu bir tavır sergilerken sonraki dönemlerde işinin yazma zamanını harcadığından işine karşı kızgınlık duydu.[51] Bu dönemde Yiddiş tiyatro gösterilerini ilginç ve eğlenceli buldu. Bir Yiddiş tiyatro topluluğunun Ekim 1911de gerçekleştirdiği performansı seyrettikten sonraki altı ay boyunca Kafka "Yiddiş dili ve edebiyatına kendini kaptırdı."[52] Bu ilgi yazarın Yahudiliğe olan ilginin büyümesinde başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir.[53] Bu dönemlerde Kafka, vejetaryen oldu.[54] 1915 yıllarında I. Dünya Savaşında Kafka askerlik hizmetini yerine getirmek için askere çağrıldı fakat işi, zorunlu hükûmet hizmeti olarak değerlendirildiği için sigorta enstitüsündeki işverenleri, erteleme talebinde bulundu. Daha sonra orduya katılmaya teşebbüs etti fakat 1917de teşhis edilen[55] tüberkülozla ilişkili tıbbi problemlerinden ötürü askere alınmadı.[56] 1918de İş Kazası Sigortacılığı Enstitüsü, o sırada tedavisi olmayan hastalığından ötürü Kafkayı emekliye ayırdı ve hayatının geri kalan kısmının çoğunu sanatoryumlara geçirdi.[5]

Özel yaşamı
Kafka, hiç evlenmedi. Broda göre, Kafka cinsel arzuyla "işkenceye" maruz bırakıldı[57] ve Kafkanın biyografisinin yazarı Reiner Stach, Kafkanın hayatının "ardı arkası kesilmeyen çapkınlıklarla" ve yazarın "cinsel başarısızlık" korkusuyla dolu olduğunu belirtmiştir.[58] Yetişkinlik döneminin büyük bölümünü genelevlerde geçiren[59][60][61] Kafka ayrıca pornografiyle ilgilendi.[57] Buna ek olarak yaşamı boyunca çeşitli kadınlarla yakın ilişkiler kurdu. 13 Ağustos 1912de Kafka, Berlinde bir diktafon şirketinin temsilcisi olarak çalışan Brodun akrabası Felice Bauer ile tanıştı. Brodun evindeki toplantıdan bir hafta sonra Kafka günlüğüne şunları yazdı:

"Bayan FB. 13 Ağustosta Brodlara geldiğimde masada oturuyordu. Onun kim olduğunu merak etmemiştim ama onu hemen kanıksadım. Açıkça boş bakan boş ve kemikli bir sima. Çıplak boğaz. Üzerinde bir bluz. Giysisinin içinde oldukça evcimen görünüyordu oysa sonunda yabana atılır biri değildi. (Kendisini biraz yakından izleyerek kendimi ondan soğuttum...) Neredeyse kırık burun. Sarışın, biraz düz, çekici olmayan saçlar, güçlü çene. Sandalyemi alırken ilk defa onu yakından inceledim, oturduğum zaman sağlam bir fikrim vardı."[62][63]

Bundan kısa bir süre sonra Kafka "Das Urteil" ("Yargı") adlı hikâyeyi yalnızca bir gece yazdı ve verimli bir dönemde Der Verschollene (Amerika) ve "Die Verwandlung" ("Dönüşüm") üzerine çalıştı. Kafka ve Felice Bauer, sonraki beş yıl boyunca çoğunlukla mektuplaştılar, bazen buluştular ve iki defa nişanlandılar.[64] Kafkanın kaybolmayan mektupları Briefe an Felice (Sevgili Feliceye Mektuplar) adıyla yayımlandı fakat Felice Bauerın mektupları günümüze ulaşmamıştır.[62][65][66] Biyografi yazarı Stach ve James Hawesa göre 1920de Kafka, yoksul ve eğitimsiz bir otel hizmetçisi Julie Wohryzek ile üç kez nişanlandı.[64][67] Çift daire kiralayıp düğün tarihi belirlemesine rağmen evlilik hiç gerçekleşmedi. Bu süre zarfında Kafka, Julieye siyonist inançlarından dolayı itiraz eden babası için Babaya Mektupun bir taslağına başladı. Amaçladığı evlilik tarihinden önce Kafka başka bir kadınla birlikte ilişki yaşamaya başladı.[68] Hayatında kadınlara ve sekse ihtiyaç duymasına rağmen Kafkanın kendine güveni azdı ve özellikle vücudundan ötürü utanıyordu ayrıca seksi iğrenç buluyordu.[5]

Stach ve Brod, Kafkanın Felice Baueri tanıdığı sırada Bauerin arkadaşlarından biri olan Margarethe "Grete" Bloch[69] adında Berlinli Yahudi bir kadınla ilişkisi olduğunu belirtmiştir. Brod ise Blochun Kafkadan bir oğlu olduğunu ve Kafkanın bundan hiçbir zaman haberi olmadığını söyler. Adı bilinmeyen erkek çocuk, 1914 veya 1915te doğmuş ve 1921de Münihte ölmüştür.[70][71] Bununla birlikte, Kafkanın biyografi yazarı Peter André Alt, Blochun çocuğu olduğu sırada çiftin henüz samimi olmadıklarını bundan ötürü çocuğun babasının Kafka olmadığını iddia etmiştir.[72][73] Stach, Blochun bir oğlu olduğunu fakat babasının Kafka olduğuna dair sağlam bir kanıtın olmadığını ve üstelik konu hakkında çelişkili kanıtların mevcut olduğunu ifade etmiştir.[74]

Ağustos 1917de Kafkaya tüberküloz tanısı kondu ve kayınbiraderi Karl Hermannın Bohemya köyü Züraudaki (Çekçede Siřem) çiftliğinde çalışan kız kardeşi Ottlanın yanına giderek birkaç ay burada kaldı. Çiftlikte kendini rahat hisseden Kafka, muhtemelen sorumluluğu olmadığı için burada geçirdiği zamanı belki de hayatının en iyi dönemi olarak tanımladı. Günlükler ve Oktavhefte (octavo) yazdı. Bu kitaplardaki notlardan Zettelin 109 tane numaralandırılmış metin parçası ortaya çıkardı ve her biri Kafka tarafından tek tek numaralandırılmıştır. Bu metinler daha sonra Die Zürauer Aphorismen oder Betrachtungen über Sünde, Hoffnung, Leid und den wahren Weg (Aforizmalar) adıyla yayımlandı.[75]

1920de Kafka, Çek gazeteci ve yazar olan Milena Jesenská ile yoğun bir ilişki kurdu. Milenaya yazdığı mektuplar daha sonra Briefe an Milena (Milenaya Mektuplar) adıyla yayımlandı.[76] Temmuz 1923te Baltık Denizindeki Graal-Müritze yapılan bir tatil sırasında Kafka, ortodoks bir Yahudi ailenin 25 yaşındaki anaokulu öğretmeni Dora Diamantla tanıştı. Ailesinin etkisinden kaçıp yazmaya odaklanmayı isteyen yazar, Berline taşındı ve Diamant ile birlikte yaşadı. Diamant, Kafkanın Talmud ile ilgilenmesine vesile oldu.[77] Kafka, dört öykü üzerine çalıştı ve bunlar, Ein Hungerkünstler (Açlık Sanatçısı) adıyla yayımlandı.[76]

Kişiliği
Kafka, insanların onu zihinsel ve fiziksel olarak itici bulacağından korkuyordu. Ancak onunla tanışanlar onu sessiz, havalı tavırlı, apaçık bir şekilde bilgili ve yavan mizah anlayışlı biri olarak tanımlarken ayrıca ciddi görünüşüne rağmen Kafkanın çocuksu bir yakışıklılığı olduğunu belirtmişlerdir.[78][79][80] Brod, Kafkayı Heinrich von Kleist ile kıyasladı ve her iki yazarın bir durumu bir ayrıntıyla gerçekçi bir şekilde tanımlama yeteneğine sahip olduğunu belirtti.[81] Brod, Kafkanın tanıştığı en eğlenceli insanlardan biri olduğunu Brod, Kafkayı arkadaşlarıyla şakalaşan, onlara zor zamanlarında iyi tavsiyeler veren ve tanıştığı en eğlenceli insanlardan biri olarak görmüştür.[82] Broda göre Kafka tutkulu bir okurdu ve konuşmasını müzikmiş gibi ifade edebiliyordu.[83] Brod, Kafkanın en ayırt edici özelliklerinden ikisinin "mutlak doğruluk" (absolute Wahrhaftigkeit) ve "kesin dürüstlük" (präzise Gewissenhaftigkeit) olduğunu düşünmüştür.[84][85] Kafka; öngörülemeyen, görünüşte tuhaf fakat kesinlikle doğru olan şeylerin (nichts als wahr) yüzeye çıkardığı derinlemesine ve incelikli ayrıntıları keşfetmiştir.[86]

Kafka çocukluğunda egzersize pek ilgi göstermese de[32] daha sonra iyi bir binici, yüzücü ve kürekçi olarak oyunlara ve fiziksel aktivitelere ilgi duydu.[84] Hafta sonlarında arkadaşlarıyla birlikte genellikle Kafka tarafından planlanan uzun yürüyüşlere başladılar.[87] Diğer ilgi alanları alternatif tıp, Montessori gibi modern eğitim sistemleri[84] ve uçaklar ve film gibi teknik yeniliklerdi.[88] Yazma Kafka için önemliydi ve bunu bir "dua formu" olarak düşünmüştür.[89] Gürültüye duyarlıydı ve yazarken sessizliği tercih etmiştir.[90]

Pérez-Álvarez, Kafkanın şizoid kişilik bozukluğuna sahip olabileceğini iddia etti.[91] İddia edilen ve sadece "Die Verwandlung" ("Dönüşüm") eserinde değil çeşitli diğer yazılarındaki tarzı, çalışmalarının çoğunu anlatan orta ila düşük seviye şizoid özelliklerini gösteriyor gibi görünmektedir.[92] Çektiği elem, 21 Haziran 1913ten itibaren yazdığı günlükte ve Aforizmalar eserinde görülebilir:[93]

"Kafamda sahip olduğum muazzam dünya. Ama parçalara ayırmadan kendimi ve onları nasıl özgür bırakırım. Ve bende gözyaşını bilakis bin defa zapetti veya gizledi."[94] (Günlüğünden)

"İnsan içindeki yok edilemez olana sürekli bir güven duymadan yaşayamaz, ancak hem yok edilemez olan hem de güven onun için hep gizli kalabilir. Bu gizli-kalmanın ifade biçimlerinden biri kişisel bir Tanrıya inançtır."[95][c] (Aforizmalar, 50. numara)

Kafka hiç evlenmemiş olmasına rağmen evliliğe ve çocuklara oldukça değer vermiştir. Hayatı boyunca Kafkanın birkaç kız arkadaşı oldu.[97] Ayrıca yeme bozukluğundan ötürü acı çekmiş olabilir. Münih Üniversitesi Psikiyatri Kliniği Doktoru Manfred M. Fichter, "yazar Franz Kafkanın atipik anoreksiya nevrozadan muzdarip olduğu"[98] ve Kafkanın sadece yalnız ve depresif değil aynı zamanda "bazen intihara meyilli olduğu hipotezine ilişkin kanıt" sundu.[79] Sander Gilman Franz Kafka, The Jewish Patient (Franz Kafka, Hasta Yahudi) adlı 1995te yayımlanan kitabında "bir Yahudinin neden  hipokondriyak veya eşcinsel olarak düşünüldüğünü ve Kafkanın Yahudi erkeğin kendi imgesine ve yazılarına bu şekilde bakmanın yollarını nasıl birleştirdiğini" araştırdı.[99] Kafka, 1912nin sonlarında en az bir kez intihar etmeyi düşünmüştür.[100]

Siyasi görüşleri
Birinci Dünya Savaşı öncesinde[101] Kafka, Çek anarşist, anti-militarist ve anti-klerikal örgüt olan Klub mladýchin çeşitli toplantılarına katıldı.[102] Kafka ile aynı ilk ve ortaokulda okuyan Hugo Bergmann, "[Kafkanın] sosyalizmi ve [kendisinin] siyonizminin çok sert oluşu"ndan ötürü son akademik yılında (1900-1901) Kafka ile arası açıldı.[103][104] "Franz sosyalist oldu, ben 1898de siyonist oldum. Siyonizm ve sosyalizmin sentezi henüz mevcut değildi."[104] Günlüğünün bir kaydında Kafka, etkili anarşist filozof Pyotr Kropotkine "Kropotkini unutma!" cümlesiyle atıfta bulunmuştur.[105]

Komünist dönem boyunca Kafkanın Doğu bloğu sosyalizmine yönelik çalışmalarının mirası tartışılmıştır. Görüşler, Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun çöküşünün bürokratik açmazını hicvetmesinden sosyalizmin yükselişini somutlaştırması arasında gidip gelmekteydi.[106] Başka bir kilit nokta, Marxın yabancılaşma teorisidir. Kafkanın yabancılaşma tasvirleri sözde yabancılaşmayı ortadan kaldıran bir toplum için artık geçerli olmasa da yazarın doğumunun sekseninci yıl dönümünde 1963te Liblice, Çekoslovakyada düzenlenen konferansta Kafkanın bürokrasinin tasvirinin önemini yeniden değerlendirildi.[107] Kafkanın politik bir yazar olup olmadığı tartışma konusu olmaya devam etmektedir.[108]

Yahudilik ve Siyonizm

Kafka, 1910.
Kafka, Almanca konuşan bir Yahudi olarak Pragda büyüdü.[109] Batıdaki Yahudilerden yoksun bir ruhsal yaşam yoğunluğuna sahip olduğunu düşündüğü Doğu Avrupa Yahudileri tarafından derinden etkilenmiştir. Günlüğü Yidiş yazarlarına atıflarla doludur.[110] Yine de zaman zaman Yahudilikten ve Yahudi hayatından uzaklaşmıştır: "Yahudilerle ortak neyim var? Kendimle bile ortak yanlarım az; bir köşede sessiz sedasız durup nefes aldığım için memnun olmalıyım."[111] Kafka gençlik yıllarında kendini ateist ilan etmiştir.[112]

Hawes, Kafkanın kendi Yahudiliğinin bilincinde olmasına rağmen bunu -Hawesa göre- Yahudi karakterler, sahneler veya temalar içermeyen işine dahil etmediğini öne sürmüştür.[113][114][115] Edebiyat eleştirmeni Harold Bloomun düşüncesine göre Kafka, Yahudi kalıtımından rahatsızlık duysa da tam bir Yahudi yazardı.[116] Lothar Kahn aynı şekilde "Kafkanın külliyatındaki Yahudiliğin varlığı artık şüpheye maruz kalmıyor." demiştir.[117] Kafkanın ilk çevirmenlerinden biri olan Pavel Eisner, Der Process (Dava) kitabını "Pragda Yahudi varoluşunun üçlü boyutu ... başkahramanı Josef K. (sembolik olarak), bir Alman (Rabensteiner), bir Çek (Kullich) ve bir Yahudi (Kaminer) tarafından tutuklanır. Modern dünyada Yahudiyi özümseyen suçsuz suçluyu temsil etmektedir ancak kendisinin bir Yahudi olduğuna dair bir kanıt yoktur." şeklinde yorumlamıştır.[118]

Dan Miron, Sadness in Palestine?! (Filistinde Hüzün?!) adlı makalesinde Kafkanın Siyonizm ile bağlantısını araştırmıştır: "Siyonizmin [Kafkanın] hayatı ve edebi eserinde merkezi bir rol oynadığını belirterek böyle bir bağlantı olduğunu iddia edenler ile bağlantıyı tamamen yadsıyan ya da önemini reddedenlerin ikisi de hatalı olduğu görülmektedir. Gerçek, iki basit kutup arasında tanımlanması çok zor bir yerde durmaktadır."[110] Kafka, ilkin Felice Bauer ve daha sonra Dora Diamant ile Filistine taşınmayı düşünmüştür. Berlinde yaşarken İbranice dersleri aldı, Filistinli bir üniversite öğrencisi olan Pua Bat-Tovimden eğitim almaya başladı[110] ve Rabbi Julius Grünthal[119] ile Rabbi Julius Guttmannın Berlindeki derslerine, Hochschule für die Wissenschaft des Judentums, katıldı.[120]

Livia Rothkirchen, Kafkayı "çağının sembolik figürü" olarak adlandırmıştır.[118] Çağdaşları arasında Yahudi, Çek ve Alman kültürüne duyarlı birçok Yahudi, Çek ve Alman yazarı vardı. Rothkirchen’e göre "Bu durum yazılarına geniş bir kozmopolit bakış açısı ve transandantal metafizik düşünceyi sınırlayan bir yüceltme niteliği kazandırmıştır. Franz Kafka, bunun bilinen bir örneğidir."[118]

Kafka, hayatının sonuna doğru Tel Avivdeki arkadaşı Hugo Bergmana, Filistine göç etme niyetini bildiren bir kartpostal gönderdi. Bergman, Kafkanın tüberkülozunu [Bergmanın] çocuklarına bulaştıracağından duyduğu endişeden ötürü Kafkaya ev sahipliği yapmayı reddetti.[121]

Ölümü
A tapering six-sided stone structure lists the names of three deceased persons: Franz, Hermann, and Julie Kafka. Each name has a passage in Hebrew below it.
Leopold Ehrmann tarafından tasarlanan Prag-Žižkovdaki Franz Kafkanın mezarı
Kafkanın larinjeal tüberkülozu kötüleşti ve 1924 yılının mart ayında Berlinden Praga döndü.[64] Burada aile üyeleri, özellikle de kız kardeşi Ottla, kendisinin bakımını üstlendi. 10 Nisanda Viyananın hemen dışındaki Kierlingde Dr. Hoffmannın sanatoryumuna gitti[76] ve burada 3 Haziran 1924te öldü. Ölüm nedeni açlık gibi görünüyordu: Kafkanın gırtlak yoluyla beslenmesi ona acı veriyordu ve parenteral beslenme henüz geliştirilmediğinden Kafkayı beslemenin başka yolu yoktu.[122][123] Kafka, ölüm döşeğinde "Açlık Sanatçısı"nı kurguluyordu ve bu hikayesine boğaz yoluyla herhangi bir besin alamadığı noktaya varmadan önce başlamıştı.[124] Naaşı, Praga geri getirilerek 11 Haziran 1924te Prague-Žižkovdaki Yeni Yahudi Mezarlığına gömüldü.[60] Kafka yaşadığı dönemde aslında tanınmıyordu ve şöhreti önemsiz görüyordu. Ölümünden sonra[89] özellikle II. Dünya Savaşından sonra hızla üne kavuştu. Kafkanın mezar taşı mimar Leopold Ehrmann tarafından tasarlandı.[125]

Çalışmaları
Daha fazla bilgi için: Franz Kafka bibliyografisi
an old letter with text written in German
Kafkanın Babaya Mektup eserinin ilk sayfası
Kafkanın Milena Jesenskáya Çekçe yazdığı bazı mektupları hariç yayımlanan tüm eserleri Almanca yazılmıştır. Yaşadığı dönemde az basılan eserleri kamuoyunun dikkatini çekmemiştir.

Kafka, tam boy romanlarından hiçbirini bitirmedi ve çalışmalarının yüzde 90ını Diamant ile Berlinde yaşadığı dönemde yaktı;[126][127] Diamant, taslakların yakılmasında yazara yardım etmiştir.[128] Yazarlığa başladığı ilk yıllarda Bauere yazdığı bir mektupta çalışmalarını korkutucu olarak nitelendirdiği ve kendi ailesinden daha yakın gördüğü von Kleistten etkilenmiştir.[129]

Hikâyeleri
1908de Betrachtung (Gözlem) adıyla Hyperion adlı edebiyat dergisinde yayımlanan sekiz hikâye, Kafkanın yayımlanan en eski çalışmalarıdır. 1904te "Beschreibung eines Kampfes" (Bir Savaşın Tasviri) hikâyesini yazdı ve 1905te Broda gösterdi; Brod, yazmaya devam etmesi ve hikâyeyi Hyperiona göndermesi konusunda Kafkayı ikna etti. 1908te bir fragmanını,[130] 1909un baharında iki bölümünü Münihte yayımladı.[131]

22 Eylül 1912 gecesinde "Das Urteil" ("Yargı") adlı hikâyeyi yazdı ve Felice Bauera ithaf etti. Brod, ana karakter Georg Bendemann ile kurgusal nişanlısı Frieda Brandenfeldin isminin Franz Kafka ile Felice Bauer isimleri arasındaki benzerliğe değinmiştir.[132] Hikâye genellikle Kafkanın dönüm noktası çalışması olarak kabul edilir. Hikâyede dominant bir baba ile oğlu arasındaki sorunlu bir ilişki ele alınmaktadır.[133][134] Kafka daha sonra bu çalışmasını ""beden ve ruhun eksiksiz bir açılımı"[135] ve "pislik ve çamurla kaplı olarak gerçek bir doğum gibi çıkan" bir hikâye olarak tanımlamıştır.[136] Hikâye ilk olarak 1912de Leipzigde yayımlandı ve "Bayan Felice Bauera" ithaf edildi ve sonraki baskılarda "F. için" diye yazıldı.[76]

Kafka 1912de "Die Verwandlung" ("Dönüşüm" veya "Değişim") hikâyesini yazdı[137] ve 1915te Leipzigde yayımladı. Hikâye  gezici bir pazarlamacının uyandığında kendisini korkunç bir haşarata, ungeheures Ungeziefer, dönüşmüş halde bulmasıyla başlar; Ungeziefer, istenmeyen ve kirli hayvanlar için genel bir terimdir. Eleştirmenler, çalışmayı 20. yüzyılın çığır açan kurgusal eserlerinden biri olarak görmektedir.[138][139][140] Ayrıntılı bir işkence ve infaz makinesini işleyen "In der Strafkolonie" ("Ceza Sömürgesi") hikâyesi Ekim 1914te yazıldı,[76] 1918de revize edildi ve 1919da Leipzigde yayımlandı. "Ein Hungerkünstler" ("Açlık Sanatçısı"), 1924teki Die neue Rundschau dergisinde yayınlandı ve bir kafeste günlerce aç kalarak şehrin göbeğinde gösteri yapan bir adamın hikâyesi ele alınmaktadır.[141] Son hikâyesi olan "Josefine, die Sängerin oder Das Volk der Mäuse" ("Şarkıcı Josephine ya da Fare Irkı"), bir sanatçıyla seyirci arasındaki ilişkisini işlemektedir.[142]

Romanları
Kafka, 1912de ilk romanını yazmaya başladı[143] ve romanının ilk bölümü "Der Heizer" ("Ateşçi") hikâyesini içermektedir ve bu bölüm 1913te ayrı bir hikâye olarak yayımlandı. Kafka tamamlanmayan bu çalışmasına Der Verschollene (Kayıp Kişi) adını verdi fakat Kafkanın ölümünden sonra Brod, 1927de bu roman fragmanını Amerika başlığıyla yayımladı.[144] Romanın esin kaynağı, önceki yıl Yidiş tiyatrosunun izleyicileri arasında geçirdiği zaman oldu ve bu da Kafkanın mirasının farkında olmasını sağladı.[145] Kafkanın eserlerinin çoğundan daha açık bir şekilde esprili ve biraz daha gerçekçi olan roman, tuhaf durumlarda sürekli olarak kahramanı ortaya koyan baskıcı ve soyut bir sistem motifini ele almaktadır.[146] Kafka, Amerikaya göç etmiş akrabalarının deneyimlerindeki birçok detayı kullanır[147] ve Kafkanın iyimser bir son kabul ettiği tek çalışmasıdır.[148]

1914te Kafka, Dava (Der Process),[131] romanını yazdı ve bu romanında uzak, erişilemez bir otorite tarafından tutuklanan, şuçunun niteliği ne kendisine ne okuyuca açıklanan ve yargılanan bir adamın öyküsünü ele aldı. Son bölümü bitirmesine rağmen Kafka romanı tamamlamadı. Nobel Ödülü sahibi ve Kafka alimi Elias Canettiye göre Felice, Der Process romanının konusunun merkezinde yer almaktadır ve Kafka, romanın "[Felicenin] hikâyesi" olduğunu söylemiştir.[149][150] Canetti, Kafkanın Feliceye yazdığı mektupları hakkındaki kitabına mektuplarla roman arasındaki ilişkinin tanınması bakımından Kafkas Other Trial (Kafkanın Diğer Davası) adını verdi.[150] Michiko Kakutani, The New York Times için yazdığı bir eleştiri yazısında Kafkanın mektuplarının kurgusunun izlerini taşıdığını belirtmiş ve şunları eklemiştir: "önemsiz ayrıntılara karşı aynı gergin dikkat, değişen güç dengelerine karşı aynı paranoyak farkındalık."[150]

Günlüğüne göre Kafka, 11 Haziran 1914te Şato (Das Schloss) adlı romanını çoktan planlamıştı ancak 27 Ocak 1922ye kadar yazmaya başlamadı.[131] Romanın protagonisti, köyü yöneten bir şatonun gizemli otoritelerine erişim sağlamak için bilinmeyen nedenlerle mücadele eden K. adında bir kadastrocudur. Kafkanın amacı, şatonun makamlarının K. ölüm döşeğindeyken ona şunu bildirmektir: "K.nın köyde yaşamaya dair yasal iddiası geçerli değildi ancak bazı yardımcı şartlar dikkate alınarak orada yaşamasına ve orada çalışmasına izin verilmişti".[151] Karanlık ve bazen gerçeküstü olan roman; yabancılaşmaya, bürokrasiye, insanın sisteme karşı durma girişimlerinin sonsuza kadar süren sıkıntılarına ve ulaşılamaz bir hedefin boş ve umutsuz arayışına odaklanır. Hartmut M. Rastalsky, tezine şunu eklemiştir: "Rüyaları gibi, metinleri kusursuz gerçekçi detayı, kahramanlar tarafında dikkatli gözlem ve muhakeme ve saçma ile birleştirir."[152]

Yayım geçmişi

Betrachtung (Gözlem) hikâye koleksiyonun ilk edisyonu, 1912
Kafkanın hikâyeleri başlangıçta edebi dergilerde yayınlandı. İlk sekizi, iki ayda bir yayımlanan Hyperionun ilk sayısında 1908de basıldı.[153] Franz Blei, "Beschreibung eines Kampfes" ("Bir Savaşın Tasviri) çalışmasının bir parçası haline gelen iki diyaloğu 1909da yayımladı.[153] "Die Aeroplane in Brescia"nın bir parçası, Brod ile İtalyaya yapılan bir gezide yazıldı ve 28 Eylül 1909da Bohemiada yayımlandı.[153][154] 27 Mart 1910da, daha sonra Betrachtung (Gözlem) kitabının bir parçası haline gelen birkaç hikâye, Bohemianın Paskalya baskısında yayımlandı.[153][155] 1913 yılında Leipzigde Brod ve yayıncı Kurt Wolff, Arkadia sanat şiiri için edebiyat yıllıklarına "Das Urteil. Eine Geschichte von Franz Kafka"yı ekledi. Aynı yıl Wolver, Jüngste Tag serisinde "Der Heizer"ı yayımladı ve toplamda üç baskı yaptı.[156] "Vor dem Gesetz" ("Yasa Önünde") hikâyesi, bağımsız Yahudi haftalık Selbstwehrin 1915 Yeni Yıl baskısında yayımlandı ve hikâye koleksiyonu Ein Landarzt (Bir Köy Hekimi) eserinin bir parçası olarak 1919da yeniden basıldı ve yeni Dava romanının bir parçası oldu. Diğer hikâyeler çeşitli yayın organlarında yayımlandı.[153]

Kafkanın ilk yayınlanmış kitabı Betrachtung, 1904 ve 1912 yılları arasında yazılan 18 öyküden oluşuyordu. Weimara yapılan bir yaz gezisinde Brod, Kafka ve Kurt Wolff arasında bir toplantı başlattı[157] ve Wolff, 1912 yılının sonunda Rowohlt Verlagda Betrachtungu yayımladı (yıl 1913 olarak verildi).[158] Kafka, eserini Broda adayarak "Für M.B." yazdırdı ve arkadaşına verilen kişisel kopyasına şunu ekledi: "So wie es hier schon gedruckt ist, für meinen liebsten Max—Franz K." ("Zaten burada basıldığı gibi, benim sevgili Maxim için")

Kafkanın "Die Verwandlung" ("Dönüşüm") hikâyesi, aylık ekspresyonist edebiyat dergisi olan Die Weißen Blätterta ilk defa Ekim 1915te basıldı ve hikâye René Schickele tarafından düzenlenmiştir.[158] Başka bir hikâye koleksiyonu olan ve Kafkanın babasına ithaf edilen[159] Ein Landarzt (Bir Köy Hekimi), 1919da Kurt Wolff tarafından yayımlandı.[158] Kafka, Ein Hungerkünstler (Açlık Sanatçısı) adında basılması için dört hikâyeden oluşan son bir koleksiyon hazırladı fakat Kafkanın bu eseri, ölümünden sonra 1924te Verlag Die Schmiedede yayımlandı. 20 Nisan 1924te, Berliner Börsen-Courier, Kafkanın Adalbert Stifter hakkında yazdığı denemeyi yayımladı.[160]

Max Brod

Der Prozess (Dava) romanının ilk edisyonu, 1925
Kafka, hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış çalışmalarını ölümünden sonra imha etmesi talimatıyla arkadaşına ve edebi vasisi Max Broda bıraktı ve şunları yazdı: "Sevgili Max, son isteğim: Arkamdan bıraktığım her şeyin{nbsp}}... günlüklerin, el yazmaların, mektupların (benim ve diğerlerinin), eskizlerin vb. okunmadan yakılmasıdır."[161][162] Brod bu talebi görmezden geldi ve 1925 ile 1935 yılları arasında romanlarla seçilmiş çalışmaları yayımladı. 1939da oradan kaçtığında Filistin’e bavullarıyla birlikte birçok yayımlanmamış evrak götürdü.[163] Kafkanın son sevgilisi Dora Diamant (daha sonra Dymant-Lask) da Kafkanın isteklerini göz ardı ederek yirmi not defteriyle otuz beş mektubu gizlice sakladı. Bunlara 1933te Gestapo tarafından el konuldu, ancak bilim insanları bunları aramaya devam etmektedir.[164]

Brod elindeki yazıların çoğunu yayımlamasıyla[165] Kafkanın çalışmaları daha geniş ilgi ve eleştirel beğeni çekmeye başladı. Brod, Kafkanın not defterlerini kronolojik olarak düzenlemeyi zor buldu. Bir problem Kafkanın sıklıkla kitabın farklı bölümlerinden yazmaya başlamasıydı; bazen ortada, bazen sondan geriye doğru çalışmaktaydı. Brod, Kafkanın eksik eserlerinin çoğunu yayımlanması için tamamladı.[166][167] Öneğin, Kafka Der Processi tamamlanmamış ve numaralandırılmamış bölümlerle bırakırken Das Schlossu tamamlanmamış cümleler ve belirsiz içerikle bırakmıştır.[167] Brod, bölümleri yeniden düzenledi; metinlerin redaktörlüğünü yaptı ve noktalama işaretlerini değiştirdi. Der Process, 1925te Verlag Die Schmiedede yer aldı. Kurt Wolff, diğer iki roman olan Das Schloss ile Amerikayı sırasıya 1926 ile 1927de yayımladı. 1931de Brod, Beim Bau der Chinesischen Mauer (Çin Seddinin İnşası) adıyla düz yazı ve yayınlanmamış öykülerin bir koleksiyonunu düzenledi. Kitap, Gustav Kiepenheuer Verlagta yer aldı. Brodun düzenlemeleri genellikle "Kesin Sürüm" adıyla anılmaktadır.[168]

Modern sürümler
1961de Malcolm Pasley, Kafkanın orijinal el yazısıyla yazılmış eserlerinin çoğunu Oxford Bodleian Kütüphanesi için satın aldı.[169][170] Der Processin metni daha sonra açık arttırma yoluyla satın alındı ve Almanyadaki Marbach am Neckardaki Alman Edebiyat Arşivlerinde saklandı.[170][171] Ardından Pasley, Alman romanlarını yeniden inşa eden (Gerhard Neumann, Jost Schillemeit ve Jürgen Bornun da yer aldığı) bir takıma başkanlık etti; S. Fischer Verlag onları yeniden yayımladı.[172] Pasley, 1982de yayımlanacak olan Das Schloss (Şato) ile 1990da yayımlanacak olan Der Processin (Dava) editörlüğünü yaptı. Jost Schillemeit ise 1983te yayımlanacak olan Der Verschollene (Amerika) editörlüğünü yaptı. Bu çalışmalar, "Eleştirel Edisyon" ya da "Fischer Edisyonu" olarak anıldı.[173]

Yayımlanmamış evraklar
Brod 1968de öldüğünde Kafkanın binlerce sayıya ulaştığına inanılan yayınlanmamış evrakları sekreteri Esther Hoffea bıraktı.[174] Hoffe, bazılarını yayımlarken bazılarını sattı ama çoğunu kızları Eva ile Rutha bıraktı. Eva ile Ruth da evrakları yayımlamayı reddetti. 2008 yılında kız kardeşler ve İsrail Milli Kütüphanesi arasında bir mahkeme savaşı başladı. İsrail Milli Kütüphanesi, Brodun 1939da İngiliz Filistinine göç etmesiyle bu evrakların İsrail ulusunun mülkiyeti olduğunu iddia etti. Esther Hoffe, Davanın özgün el yazmasını 1988de 2 milyon ABD dolarına Marbach am Neckardaki Alman Edebiyat Arşivi Modern Edebiyat Müzesine sattı.[126][175] Tel Aviv aile mahkemesinin 2010 yılında aldığı bir kararla evrakların yayımlanması ve daha önce bilinmeyen bir hikâye de dahil olmak üzere birkaçının bulunması gerektiğine karar verdi ve yasal savaş devam etti.[176] Hoffelar evrakların kişisel mülkiyetleri olduğunu iddia ederken Ulusal Kütüphane "Yahudi halkına ait kültürel varlıklar" olduklarını iddia etmektedir.[176] Ulusal Kütüphane ayrıca Brodun kendi iradesiyle evrakları kendilerine bıraktığını ileri sürmektedir. Tel Aviv Aile Mahkemesi, Ekim 2012de, evrakların Milli Kütüphanenin mülkiyeti olduğuna karar verdi.[177]

Eleştirel karşılama
Eleştirel yorumlar
Şair W. H. Auden, Kafkayı "yirminci yüzyılın Dantesi" olarak adlandırırken[178] romancı Vladimir Nabokov, onu 20. yüzyılın en büyük yazarları arasında gösterdi.[179] Gabriel Garcia Márquez, Kafkanın "Değişim"i kendisine "farklı bir şekilde yazmanın mümkün olduğunu" gösterdiğini belirtti.[111][180] Kafkanın ilk eseri olan "Yargı"[181] adlı hikâyede öne çıkan bir tema, baba-oğul çatışmasıdır ve oğlun neden olduğu suçluluk, acı ve kefaret yoluyla çözülür.[17][181] Diğer önemli temalar ve arketipler arasında yabancılaşma, fiziksel ve psikolojik vahşet, korkunç bir arayıştaki karakterler ve mistik dönüşüm yer alır.[182]

Kafkanın stili, 1916da Berliner Beiträgede Oscar Walzel tarafından "Die Verwandlung" ve "Der Heizer"ın bir incelemesinde Kleistinkiyle karşılaştırıldı.[183] Kafkanın düz yazısının doğası, çeşitli yorumlara sebebiyet verdi ve eleştirmenler, Kafkanın yazılarını çeşitli edebiyat okullarında okuttu.[108] Marksistler, örneğin Kafkanın eserlerini nasıl yorumlayacaklarına çok sert bir şekilde karşı çıktılar.[102][108] Bazıları Kafkayı gerçeği çarpıtmakla suçlarken diğerleri de kapitalizmi eleştirdiğini iddia etti.[108] Kafkanın çalışmalarında yaygın olan umutsuzluk ve saçmalık, varoluşçuluğun simgesi olarak görülür. Kafkanın edebi eserlerinin çoğunluğu deneysel modernist türle ilişkilendirilmiş olsa da kitaplarından bazıları dışavurumcu hareket tarafından etkilenmiştir.[184] Kafka aynı zamanda bürokrasi ile insan çatışması temasına değinmiştir. William Burroughs,bu tür çalışmaların mücadele, acı, yalnızlık ve ilişkilere duyulan ihtiyaçlar üzerine yoğunlaştığını iddia etti.[185] Thomas Mann gibi diğerleri, Kafkanın çalışmasını alegorik olarak görür: Tanrı için doğada metafizik bir arayış.[186][187]

Gilles Deleuze ve Félix Guattariye göre Kafkanın çalışmasında bulunmasına rağmen, yabancılaşma ve zulüm temaları eleştirmenler tarafından aşırı vurgulanmıştır. Deleuze ile Guattari, Kafkanın çalışmasının ilk ortaya çıktıklarından daha kasıtlı ve yıkıcı -ve daha neşeli- olduğunu iddia edip Kafkanın çalışmalarını okurken karakterlerinin mücadelelerinin yararsızlığına odaklanmanın Kafkanın mizah oyununu ortaya çıkardığını işaret etmişlerdir. İkiliye göre Kafka kendi problemlerini yorumlamak zorunda değildir aksine insanların problemleri nasıl icat ettiğine dikkat çekmektedir. Çalışmasında Kafka sık sık kötücül, absürd dünyalar yarattı.[188][189] Kafka çalışmalarının taslaklarını arkadaşlarına okumuş ve tipik olarak mizahi nesrine konsantre olmuştur. Yazar Milan Kundera, Kafkanın sürrealist mizahının Dostoyevskinin bir suç için cezalandırılan karakterlerini tersine çevirdiğini öne sürmüştür. Kafkanın çalışmasında bir suç işlenmemiş olmasına rağmen bir karakter cezalandırılır. Kundera, Kafkanın karakteristik durumlarına yönelik ilhamlarının hem ataerkil bir ailede büyümesinden hem de totaliter bir devlette yaşamasından geldiğine inanmaktadır.[190]

Kafkanın hukuksal geçmişinin ve kurgusunda hukukun rolünün etkisini belirlemek için girişimlerde bulunulmuştur.[191][192] Çoğu yorum, hukuk sisteminin genellikle baskıcı olduğu çalışmalarında[193] hukukun ve yasallığın önemli yönlerini tanımlamaktadır.[194] Kafkanın çalışmalarındaki yasa, herhangi bir özel hukuk veya politik varlığın temsilcisi olmaktan ziyade, genellikle anonim, anlaşılmaz güçlerin bir yığınını temsil etmek için yorumlanır. Bunlar bireyden gizlenmiştir ama kontrolleri dışındaki sistemin masum kurbanları olan insanların hayatlarını kontrol etmektedir.[194] Bu absürdist yorumu destekleyen eleştirmenler, Kafkanın saçma bir evrenle çatıştığını açıkladığı örneklerden bahseder ve bunlardan biri yazarın günlüğünden alınan şu kısımdır:

"Kendi dört duvarımın içinde, kendimi yabancı bir ülkede hapsedilmiş bir göçmen olarak buldum;... Ailemi yabancı gelenekleri, ayinleri ve çok dile meydan okuyan tuhaf uzaylılar olarak gördüm;... istemediğim halde tuhaf ritüellerine katılmam için beni zorladılar;... Direnemedim."[195]

Ancak James Hawes, Kafkanın Davasındaki yasal takibatla ilgili açıklamalarının çoğunun (metafizik, saçma, şaşkınlık ve kâbus gibi görünebilirler) zamanın Alman ve Avusturya ceza yargılamalarının doğru ve bilinçli açıklamalarına dayanmakta olduğunu belirtmiştir.[196] Sigortacılıkta çalışmış olmasına rağmen eğitimli bir avukat olan Kafka, "gününün hukuki tartışmalarının farkındaydı".[192][197] Kafkanın yazılarını çıkış noktası olarak kullanan 21. yüzyılın başlarında yayınlanan bir yayında[198] Pothik Ghosh, Kafka ile hukukun "tahakküm ve kararlılığın salt bir gücü olma gerçeğinin dışında hiçbir anlamı olmadığını" belirtmiştir.[199]

Türkçeye çevirisi
Kafkanın "Dönüşüm" adlı eseri Türkçeye ilk kez 1952de Vedat Günyol tarafından "Değişim" adıyla çevrilmiştir. Günyol, hikâyeyi Fransızca ve İngilizce çevirilerinden yararlanarak Türkçeye aktarmıştır.[200] Kafkanın çalışmaları daha sonra Ahmet Cemal ile Kâmuran Şipal tarafından tercüme edilmiştir.

Mirası
Edebi ve kültürel etkisi
Birçok ünlü yazarın aksine Kafka, nadiren başkaları tarafından alıntılanmıştır. Bunun yerine, onun vizyonu ve bakış açısı daha fazla fark edilmiştir.[201] Profesör, edebi bir eleştirmen ve yazar olan Şimon Sandbank, Kafkanın Jorge Luis Borges, Albert Camus, Eugène Ionesco, J. M. Coetzee ve Jean-Paul Sartreı etkilediğini tespit etmiştir.[202] Abe Kobo, özellikle "anlaşılmaz otoriteler tarafından saçma kurallara tabi olan" karakterlerin tekrarından ötürü sıklıkla Kafka ile karşılaştırılır.[203] Abe Kobo, "Japon Kafka" olarak anılmıştır.[204] Bir Financial Times edebi eleştirmeni Kafkanın José Saramagoyu etkilediğini belirtirken[205] yazar ve editör Al Silverman ise J. D. Salingerın Kafkanın çalışmalarını okumayı sevdiğini yazmıştır.[206] 1999 yılında 99 yazar, akademisyen ve edebi eleştirmenlerden oluşan bir komite, 20. yüzyılın en önemli Alman romanları listesinde Dava ve Şatoyu sırasıyla ikinci ve dokuzuncu olarak sıraladı.[207] Sandbank, Kafkanın yaygınlığına rağmen, esrarengiz tarzının henüz taklit edilmediğini savunmuştur.[202] Kafkanın çalışmalarında uzmanlaşan Binghamton Üniversitesinde Alman Çalışmaları ve Karşılaştırmalı Edebiyat Profesörü Neil Christian Pages, Kafkanın etkisinin edebiyat ve edebiyat bursunu aştığını; görsel sanatlar, müzik ve popüler kültürü etkilediğini söylemiştir.[208] Alman ve Yahudi edebiyatı profesörü Harry Steinhauer, Kafkanın edebi toplum üzerinde yirminci yüzyılın diğer yazarlarından daha güçlü bir etki yaptığını açıklamıştır.[5] Brod, 20. yüzyılın bir gün "Kafka asrı" olarak bilineceğini söylemiştir.[5]

Michel-André Bossy, Kafkanın katı bir şekilde esnek olmayan ve steril bir bürokratik evren yarattığını yazmıştır. Kafka, yasal ve bilimsel terimlerle dolu bir şekilde yazdı. Yine de onun ciddi evreninin de, "sözde rasyonel bir dünyanın köklerindeki saçmalığı" vurgulayan anlayışlı bir mizahı vardı. Karakterleri tuzağa düşmüş, kafaları karışmış, hayal kırıklığına uğramış, gerçeküstü dünyalarındaki anlayışından yoksundur.[182] Kafka sonrası kurgunun, özellikle bilim kurgularının çoğu, Kafka evreninin temalarını ve kurallarını takip etmektedir. Bu, George Orwell ve Ray Bradbury gibi yazarların eserlerinde görülebilir.[182]

"Kafkaesk"

Kafkanın "Dönüşüm" adlı eseri, 1953 tarihli pulp dergisi Famous Fantastic Mysteriesin sayısında yer aldı.
"Kafkaesk" terimi, özellikle Dava ve "Dönüşüm" adlı eserini anlatan kavramları ve durumları tanımlamak için kullanılır. Örnekler bürokrasilerin çoğu zaman gerçeküstü bir biçimde insanları alt üst ettikleri durumları; anlamsızlık, yönlendirilememe ve çaresizlik duygularını çağrıştıran kabus ortamını içermektedir. Kafkaesk ortamında yer alan karakterler genellikle bir labirent durumundan kaçmak için net bir eylem rotasından yoksundur. Kafkaesk unsurları genellikle varoluşçu eserlerde görülür fakat terim; anlaşılamaz derecede karmaşık, tuhaf veya mantıksız olan gerçek yaşam olaylarına ve durumlarına uygulanarak edebi dünyayı aşmıştır.[5][209][210][211]

The statue is a man with no head or arms, with another man sitting on his shoulders
Jaroslav Rónanın yaptığı Pragdaki Franz Kafkanın bronz heykeli
Sayısız film ve televizyon çalışması Kafkaesk olarak tanımlanmıştır ve stil özellikle distopik bilim kurguda öne çıkmaktadır. Patrick Bokanowskinin 1982 filmi The Angel, Terry Gilliamın 1985 filmi Brazil ve 1998 bilim kurgu kara film Karanlık Şehir gibi filmler bu şekilde tarif edilmiş olan türler arasındadır. The Tenant (1976) ve Barton Fink (1991) gibi diğer türler içinde yer alan filmler de bu şekilde tarif edilmiş filmler içinde yer almaktadır.[212] Televizyon dizileri The Prisoner ile The Twilight Zone, sıklıkla Kafkaesk olarak tanımlanmaktadır.[213][214]

Ancak yaygın bir şekilde kullanılmasıyla bu terim, Kafka alimlerinin sıklıkla yanlış kullanıldığını belirttiği kadar yaygınlaşmıştır.[215] The Atlanticten Joe Fasslerın "Kafkaesk olmak ne demektir?" sorusuna cevap veren yazar Ben Marcus şunları söylemiştir: "Kafka’nın tipik özellikleri; dilin kullanımını, fantezi ve gerçekliğin üstesinden gelen bir ortam ve umutsuzluk karşısında bile çaba sarf etmeyi -umutsuzca ve umut dolu- etkilemektedir."[216]

Anma
Pragdaki Franz Kafka Müzesi, Kafkaya ve eserlerine adanmıştır. Müzenin önemli bir bileşeni, ilk kez 1999 yılında Barselonada gösterilen ve sonra New Yorktaki Yahudi Müzesine taşınan K.nin Şehri, Franz Kafka ve Prag sergisidir ve son olarak 2005 yılında Pragdaki Moldau boyunca Malá Stranada sergilenmiştir. Müze, Město K. Franz Kafka a Praha sergisinin özgün fotoğraf ve belgelerini göstererek ziyaretçileri Kafkanın yaşadığı ve hakkında yazdığı dünyaya çekmeyi amaçlamaktadır.[217]

Franz Kafka Ödülü, 2001 yılında kurulan Franz Kafka Derneği ve Prag kentinin yıllık edebiyat ödülüdür. Edebiyatın değerini, "kültürel, ulusal, dil ve dinsel hoşgörüye, varoluşsal, zamansız karakterine, genel olarak insan geçerliliğine ve zamanımıza dair bir tanıklık verme yeteneğine" hitap etmektedir.[218] Seçim komitesi ve ödül alacaklar dünyanın her yerinden gelmektedir fakat ödül, Çek dilinde yayınlanmış en az bir eseri olan yazarlar ile sınırlıdır.[218] Kazanan kişi, ekim ayının sonlarında Çek Devlet Tatilinde Prag Eski Belediye Binasında yapılan bir törenle 10 bin dolar, bir diploma ve bronz heykelcik elde etmektedir.[218]

San Diego Eyalet Üniversitesi (SDSU), 1998 yılında Kafkanın son yazıları için resmi uluslararası arama olarak başlayan Kafka Projesini yürütmektedir.[164]

Kaynak:wikipedia.com